विदेशमा लगानी खुला गर्ने पक्षमा सरकार, परिसंघ भन्छ कानुन चाहियो

पेट्रोलियम अन्वेषणमा अमेरीकी, यूएई र चीनीया कम्पनीको प्रस्ताव
कृष्ण रिजाल
असार २५, काठमाडौं । नेपालमा पेट्रोलियम अन्वेषणका लागि तीन ओटा विदेशी कम्पनीले प्रस्ताव गरेका छन् । सरकारले गत मार्चमा अन्तरराष्ट्रिय बोलपत्रमार्फत पेट्रोलियम अन्वेषणका लागि टेण्डर आव्हान गरेको थियो । सो टेण्डर उपर चीनको हाइटेक क्यापिटल, यूएईको ईएडीजी र अमेरिकाको बीबीबी च्याम्पियन कम्पनीले पेट्रोलियम अन्वेषणका लागि प्रस्ताव गरेको खानी तथा भुगर्भ विभागका महानिर्देशक सर्वोजित महतोले जानकारी दिए । ‘बोलपत्र आव्हान गरेको छोटो समयमै तीनै ओटा कम्पनीले अन्वेषणका लागि प्रस्ताव गरेका थिए,’ महानिर्देशक महतोले भने, ‘ती प्रस्तावाउपर छलफल गरी स्वीकृतिका लागि चाडै मन्त्रीपरिषदमा पठाउने तयारी गरेका छौं ।’
सरकारले पेट्रोलियम पदार्थ अन्वेषणका लागि वाँकी तीन ओटा ब्लकका लागि ६ महीनाभित्र प्रस्ताव आईसक्नुपर्ने गरी बोलपत्र आव्हान गरेको थियो  । ‘हामीले ब्लक नम्बर आठ जनकपुर, नौ राजविराव र दश विराटनगरमा अन्वेषण गर्न  बोलपत्र आव्हान गरेका थियौं,’ महतोले भने, ‘परेका प्रस्ताव गर्नेमध्येबाट दुई ओटा वा तीनै ओटा कम्पनीलाई बाकी ब्लकको अन्वेषण गर्न दिने निर्णय क्याबिनेटले गर्नेछ ।’ यसैबीच चीन, अमेरिका, बेलायतलगायतका कतिपय कम्पनीले टेण्डर अवधि थप्न आग्रह समेत गर्दै आएको विभागका परियोजना प्रमुख राजेन्द्र प्रसाद खनालले जानकारी दिए । ‘अन्य कम्पनीहरूले समेत नेपालमा पेट्रोलियम अन्वेषणका लागि इच्छा देखाएका छन्’ खनालले भने । छिमेकी राष्ट्रहरू भारत तथा पाकिस्तानलगायत मुलुकमा समेत पेट्रोलियम पदार्थका खानीहरू भेटिएका छन् । ‘नेपालको भौगोलिक बनावट पनि ती मुलुकको जस्तै भएको तथा यहाँ पनि पेट्रोलियम खानी हुने सम्भावना बढी देखिएकाले अहिले विदेशी कम्पनीहरूले  नेपालमा पेट्रोलियम अन्वेषणका लागि इच्छा देखाएका हुन्,’ खनालले भने ।

काम नगर्ने विदेशी कम्पनीको लाइसेन्स रद्द गर्न विभागनै अन्योलमा
लाईसेन्स लिएको एक दशकभन्दा पनि बढीसमयसम्म पेट्रोलियम अन्वेषण नगर्ने दुई विदेशी कम्पनीलाई कार्वाही गर्ने वा नगर्नेमा विभागनै अन्योलनमा परेको छ । सम्झौतामा परिस्थती असहज भएको अवस्थामा काम रोक्न सकिने प्राव्धान उल्लेख छ । र, यस्तो अवस्थामा काम नगरिएपनि अन्वेषण गरिसक्नुपर्ने समयवधि भने घट्दैन । यस अघि सरकारले एकदेखि सातसम्मका ब्लकहरू बेलायतको केयर्न इनर्जी अमेरिकाको टेक्सनान रिसोर्सलाई अन्वेषण गर्नको स्वीकृति दिइसकेको छ । बेलायती कम्पनी केयर्नले ब्लक नम्बर एक धनगढी, दुई कर्णाली, चार  लुम्बिनी, छ विरगञ्ज र सात मलङ्गवा गरी पाँच ओटा ब्लकमा अन्वेषण गर्न सन् २००४ मै स्वीकृति लिएको थियो । त्यस्तै, अमेरिकी कम्पनी टेक्साना रिसोर्सेजले ब्लक नम्बर तीन नेपालगञ्ज तथा पाँच चितवनमा अन्वेषणका लागि सन् १९९८ मा स्वीकृति लिएको थियो । तर,  केर्नले सन् २००५ देखि टेक्सानाले २००३ देखि काबु वाहिरको परिस्थिति भनी अन्वेषणको काम गरेको छैनन् । काम नथालेकै भएपनि अन्वेषणका लागि टेक्सानाको १३ महीना र केयर्नको ७ महीना अवधि रहेको छ । ‘परिस्थती सहज भयो भनेर काम शुरू नगरुञ्जेलसम्म ती कम्पनीको काम सकिसक्नुपर्ने अवधि १३ र ७ महीनाबाट नघट्ने सम्झौता छ,’ विभागका परियोजना प्रमुख राजेन्द्र प्रसाद खनालले भने, ‘त्यसैले उनीहरूको लाइसेन्स खारेजी गर्ने वा नगर्नेमा विभागनै अन्योलनमा परेको छ ।’