धारासायी हुँदै नेपाली कपडा उद्योग

. कपडा उद्योगमा २५ अर्ब लगानी, १ लाख बढी आश्रित
. दर्ता भएका १ सय ३९ मध्ये ३९ उद्योग मात्र सञ्चलनमा
. यस्तै स्थिती रहेमा १ वर्षभित्र सम्पूर्ण उद्योग बन्द हुने
. पुनः उत्थानको लागि पहल गर्न सरकारसँग माग
कृष्ण रिजाल
फागुन ३, काठमाडौं । पुनःउत्थानको पर्खाइमा रहेका नेपाली कपडा उद्योग लगभग बन्द हुने अवस्थामा पुगेका छन् । मूल्य तथा तौलमा न्यूनबीजिकरण भइ आयात हुने बस्तुसँगको प्रतिस्पर्धा, लोडसेडिङ, स्वदेशी कच्चा पदार्थमा लगाइएको भ्याट, चोरी पैठारीलगायत समस्याका कारण कपडा उद्योग बन्द हुने अवस्थामा पुगेको नेपाल कपडा उद्योग सङ्घका अध्यक्ष गोपाल प्रसाद क्षेत्रीले अभियानलाई बताए । सरकारले उल्लेखित समस्याको समाधानका लागि पहल नगरेमा १ वर्षको अवधिभित्र साना तथा ठूला लगानीका सम्पूर्ण कपडा उद्योग बन्द हुने उनले बताए । ‘यही स्थिती रही रहने हो भने नेपालमा पनि कपडा उद्योग थियो रे भन्ने दिन आउछ,’ उनले भने ।
न्यूनबिजिकरण र चोरी पैठारी भई नेपाल भित्रने चीन तथा भारतका उत्पादनसँग प्रतिस्पर्धा गर्नु पर्ने बाध्यतानै मुख्य समस्या भएको उद्योगीहरू बताउँछन् । यसरी भित्रने कपडा भन्दा नेपाली उत्पादन तुलनात्मकरूपमा महङ्गो हुने भएकोले प्रतिस्पर्धा गर्न नसकिने उनीहरूको तर्क छ । यस्तो समस्या सामधानका लागि सरकारले डब्लुटीओको कानुनअनुसार ‘एण्टी डम्पीङ एक्ट’ ल्याउनुका साथै चोरी पैठारी रोक्नका लागि विशेष पहल थाल्नुपर्ने अध्यक्ष क्षेत्रीको भनाई छ । त्यस्तै, स्वदेशी कच्चा पदार्थ (स्वदेशमै उत्पादन हुने धागो) मा लगाइएको भ्याट र लोडसेडिङले पनि उत्पादनको लागत बढाएको छ । ‘लागत बढी भएकै कारण हाम्रा उत्पादनले बजार समेत पाउन छाडेका छन्,’ अध्यक्ष क्षेत्रीले भने । सरकारले स्वदेशी कपडा उद्योग प्रबद्र्धनको लागि स्वदेशी धागो उत्पादनमा लागाइएको भ्याट फिर्ता गर्नुपर्ने उनको धारणा छ ।
नेपाली कपडा उद्योग बन्दको प्रत्यक्ष असर स्वदेशी धागो उद्योगमा पर्ने भएकोले त्यसको प्रबद्र्धनका लागि सरकारले विशेष नीति ल्याउनुपर्ने सङ्घका उपाध्यक्ष शैलेन्द्रलाल प्रधानले बताए । उद्योगले कच्चा पदार्थकोरूपमा आयात रङ तथा केमिकलमा १ प्रतिशत मात्र भन्सार लगाउनुपर्ने उनको भनाई छ । नेपाली कपडा उद्योग प्रबद्र्धनका लागि सरकारले टेक्स्टायल बोर्ड गठन गरी तत्काल कदम चाल्नुपर्ने उनले बताए । उता, उद्योग मन्त्रालयले भने स्वदेशी उद्योग प्रबद्र्धनको लागि पहल गरीरहेको बताएको छ । उद्योग मन्त्रालय स्वदेशी उद्योगको संरक्षक भएको बताउँदै मन्त्रालयकी प्रबक्ता यमकुमारी खतिवडाले उद्योगले भोगेका समस्या सामधान गर्न तथा उनीहरूलाई विभिन्न सुविधा उपलब्ध गराउन अन्य मन्त्रालयसँग छलफल गरिरहेको बताइन् । अन्य मन्त्रालयसँग बाझिएका नीतिले पनि उद्योगहरूको समस्या सम्बोधन गर्न कठिनाई भइरहेको बताउँदै प्रबक्ता खतिवडाले उद्योगीहरूले सम्बन्धीत मन्त्रालयसँग समेत समस्या सामधानका लगि छलफल गर्नु पर्ने बताइन् ।
नेपाली कपडा उद्योगमा झण्डै ४० अर्बको लगानी पुगेको बताइन्छ ।  हालसम्म सङ्घमा सना, मझौला र  ठूला गरी १ सय ३९ ओटा कपडा उद्योग दर्ता भएका छन् । तर, अहिले करीब ३९ ओटा उद्योग मात्र सञ्चालनमा रहेका छन् । त्यस्तै, कतिपय घरेलु कपडा उद्योग समेत बन्द भइसकेको सङ्घले जानकारी दिएको छ । सञ्चालनरत उद्योगहरूले उल्लेखित समस्याका कारण आफ्नो क्षमताको २५ देखि ३० प्रतिशत मात्र उत्पादन गर्दै आएको अध्यक्ष क्षेत्रीले बताएको छ । सञ्चालनरत उद्योगहरूमा झण्डै सवा एक लाखले रोजगारी समेत पाइरहेको उनले बताए ।
हाल नेपालमा वार्षिक ४० करोड मिटर कपडाको माग रहेको छ । त्यसमध्ये स्वदेशी उद्योगले वार्षिक ३ करोड मिटर कपडा मात्र उत्पादन गर्दै आएका छन् । बाँकी २७ करोड मिटर कपडा विभिन्न देशबाट आयात भइरहेको छ । तर, नेपाली उद्योगको उत्पादन क्षमता भने वार्षिक करीब ३० करोड मिटर रहेको सङ्घले जानकारी दिएको छ । सरकारले कपडा सम्बन्धी उपयुक्त नीति ल्याएमा नेपाल कपडामा आत्मनिर्भर बन्न सक्ने अध्यक्ष क्षेत्रीको दाबी छ । हाल सञ्चालनमा रहेका स्वदेशी उद्योगले सुती, सेन्थेटिक, सर्टिङ–सुटिङ लगायत कपडा उत्पादन गरिरहेका छन् ।