मार्बल व्यवसाय ६०% ले घट्यो

कृष्ण रिजाल
चैत १, काठमाडौं । पछिल्लो समय निर्माणकार्यमा कमी आएपछि मार्बल व्यवसाय प्रभावित भएको छ । चालू आर्थिक वर्षको दोस्रो त्रैमाससम्ममा अघिल्लो आवको सोही अवधिको तुलनामा अपार्टमेण्ट तथा संयुक्त आवास निर्माण करीब ५० प्रतिशतले घटेको व्यवसायीहरू बताउँछन् । त्यसैले यस वर्ष गत आवको तुलनामा मार्बल व्यवसाय ६० प्रतिशतले घटेको नेपाल मार्बल एशोसिएशनका अध्यक्ष सञ्जय अग्रवालले अभियानलाई बताए ।

व्यक्तिगत घर, भवन, हाउजिङ, अपार्टमेण्टलगायतको फ्लोरिङमा मार्बल प्रयोग गर्ने चलन बढे पनि मार्बल प्रयोग बढी हुने अपार्टमेण्ट तथा संयुक्त आवास निर्माण भने केही समययता सुस्ताएको छ । ‘अघिल्लो आवसम्ममा मार्बल व्यवसाय वार्षिक ३० प्रतिशतसम्मले बढेको थियो तर, यस वर्ष अपत्यारिलो ढङ्गले घटेको छ,’ अध्यक्ष अग्रवालले भने । मार्बलको ठाउँमा ग्रेनाइड तथा टायल प्रयोग बढ्दै गएकाले पनि यसको व्यवसाय घटेको नेपाल मार्बल एण्ड स्यानिटरी प्रालिका प्रबन्ध निर्देशक रीतेश शर्मा बताउँछन् । ‘घर तथा भवनको लागतमूल्य कम गराउन कतिपय उपभोक्ता मार्बल छाडी टायलमा आकर्षित भएका छन्,’ उनले भने, ‘त्यस्तै उच्चवर्गीय उपभोक्ताले मार्बलको सट्टामा ग्रेनाइट प्रयोग गर्न थालेका छन् ।’ शर्माका अनुसार मार्बलको तुलनामा ग्रेनाइड कसिलो तथा दोब्बर महँगो र टायल केही सस्तो हुन्छ । मार्बल कटिङ तथा फिनिसिङका लागि विद्युत् आवश्यक पर्ने हुँदा लोडशेडिङले समेत व्यवसाय प्रभावित भएको व्यवसायीहरू बताउँछन् ।

व्यवसायीहरूका अनुसार नेपालमा वार्षिक झण्डै १ अर्ब रुपैयाँको मार्बल खपत हुने गरेको छ । नेपाल आउने ९० प्रतिशत मार्बल भारतको राजस्थानबाट आउने गरेको छ । बाँकी १० प्रतिशत भने इटालीलगायत तेस्रो मुलुकबाट आयात हुने प्रबन्ध निर्देशक शर्माले बताए । उनका अनुसार मार्बलको कुल आयातको ६० प्रतिशत खपत काठमाडौंमा हुने गरेको छ । ललितपुरको गोदावरीमा सञ्चालन भएको देशकै पहिलो गोदावरी मार्बल उद्योग अहिले बन्द अवस्थामा छ । गोदावरी मार्बलका सञ्चालक अशोक तोदी अहिले उद्योग पुनः सञ्चालन गर्ने कुनै योजना नभएको बताउँछन् । त्यस्तै ४ वर्षअघि बन्द भएको बसुदा मार्बल प्रालि १ महीनाभित्र पुनः सञ्चालनमा आउने भएको छ । सम्पूर्ण मेशिन जडान कार्य सकिएकाले उद्योगले आगामी १ महीनाभित्र ह्वाइट मार्बल उत्पादन शुरू गरिसक्ने कार्यकारी निर्देशक रघुनन्दन मारूले बताए । हेटौंडा औद्योगिक क्षेत्रभित्र सञ्चालन हुन लागेको उद्योगले वार्षिक ८ देखि १० लाख वर्गफिट मार्बल उत्पादन गर्नेछ ।

नेपाल मार्बल एशोसिएशनमा हाल ४३ व्यवसायी आबद्ध छन् । अध्यक्ष अग्रवालका अनुसार एउटा मार्बल व्यवसाय सञ्चालनका लागि न्यूनतम डेढ करोड रुपैयाँ आवश्यक पर्छ । यसरी हेर्दा नेपालको मार्बल व्यवसायमा आधा अर्बभन्दा बढीको लगानी रहेको देखिन्छ । त्यस्तै मार्बल व्यवसायमा प्रत्यक्ष रूपमा ५ सयभन्दा बढी परिवार आश्रित रहेको उनी बताउँछन् । तर, मार्बलको आयातमा सरकारले एमआरपी (अधिकतम खुद्रा मूल्यको व्यवस्था) लागू गर्ने तयारी गरेपछि व्यवसायी अन्योलमा परेको अध्यक्ष अग्रवालले बताए । ‘मार्बलको आकार, गुणस्तर तथा फिनिसिङअनुसार यसको मूल्यमा पनि विविधता हुन्छ,’ उनले भने । सोही कारण मार्बलमा एमआरपी लागू गर्न नहुने उनको तर्क छ । त्यस्तै मार्बलको ढुवानी (होम डेलिभरी) गर्दा पनि ट्राफिकले दुःख दिने गरेको व्यवसायीको आरोप छ । ‘पिकअप भ्यानमा मार्बल ढुवानी गर्दा भ्यानभन्दा मार्बलको आकार ठूलो भएको निहुँमा ट्राफिकले दुःख दिने गरेका छन्,’ नेपाल मार्बलका प्रबन्ध निर्देशक शर्माले भने । मार्बल पनि सीसाजस्तै प्रकृतिको र संवेदनशील हुने भएकाले यसको ढुवानीमा आकार घटाउनु पर्ने बाध्यता राख्न नहुने व्यवसायीहरूको माग छ ।